Katar 2022: Tarihin en tartışmalı Dünya Kupası olabilir mi?

FIFA ve Katar 2022 Dünya Kupası’nın organizatörleri tam da bu benzer biçimde manşetleri görmekten çekiniyordu.

İlk maçın oynanmasına iki haftadan azca vakit varken Katar’ın Dünya Kupası resmi elçilerinden birinin eşcinselliği ”beyindeki bir hasar” olarak nitelendirmesi tartışmalara yol açtı.

Halid Salman’ın Alman tv kanalı ZDF’ye yapmış olduğu bu izahat, Katar 2022 çevresinde dönen işçi hakları, ifade özgürlüğü ve Rusya’nın kupa müsabakalarından ihracı benzer biçimde başlıklardan oluşan tartışmalı mevzular listesine bir kalem daha ekledi.

Tamamı birçok kişinin Katar 2022’yi tarihin en tartışmalı Dünya Kupası olarak nitelendirmesine niçin oldu.

İngiliz Liverpool futbol takımının LGBT+ yandaş grubu Kop Outs’un kurucusu Paul Amann ”Başlangıçta umudum göçmenlerin emek verme koşullarında yaptıkları düzenlemeler benzer biçimde LGBT+ bireylerin hayatlarını da iyileştirmek için bazı tedbirler açıklamaları yönündeydi” diyor.

Amann, 2019 senesinde Dünya Kupası organizasyon komitesi tarafınca düzenlenen bir geziye katılmak suretiyle eşiyle beraber Katar’a çağrı edilmişti.

Katar’da eşcinsel ilişkiler ve bu ilişkileri teşvik etmek yasadışı kabul ediliyor.

Eşcinsel ilişkide bulunmuş olduğu ya da bunu teşvik etmiş olduğu kabul edilen kişiler para cezasından idama kadar çeşitli cezalara çarptırılıyor.

Buna rağmen Dünya Kupası yetkilileri, turnuvaya maçları seyretmek isteyen her insanın gelebileceğini, hiç kimseye karşı bir ayrımcılığın söz mevzusu olamayacağını söylemişti.

Sadece Halid Salman’ın açıklamaları Paul Amann’ın ilk başta koruduğu iyimserliğe darbe vurmuş.

Amann ”LGBT+ bireylerin haklarını iyileştirme yönünde baskı altında kalan Katar şimdi tam aksine ayrımcılığı iki kat arttırmış görünüyor,” diyor.

Eşcinsel bireylerin hapse atılmış olduğu ya da ”dönüştürme terapisine” maruz bırakıldıkları yönündeki haberler sebebiyle Paul Amann artık Katar 2022’ye gitmeyi düşünmediğini söylüyor.

”Katar yetkilileri LGBT+ bireylere karşı bu kadar fena davranmaya devam ederken Dünya Kupası’na gitme fikri fazlaca mantıksız” diye konuşuyor.

Katar, internasyonal siyasetçilerin ve insan hakları savunucularının eleştirilerinin yanı sıra yeşil sahalarda da protesto ediliyor.

Danimarka formalarında marka logolarının neredeyse görülmeyecek kadar silik olacağı belirtilirken Danimarka, İngiltere, Fransa, Almanya ve Belçika da dahil olmak suretiyle dokuz takımın kaptanlarının maçlara gökkuşağı logosu taşıyan kolluklara çıkacakları belirtiliyor.

Takımların taleplerine karşın, FIFA’dan hemen hemen kaptanların bu kollukları takmalarının Dünya Kupası karşılaşmalarında oyuncuların siyasal eylemde bulunmalarını engellemiş olan kuralları ihlal edip etmeyeceğine dair bir izahat gelmedi.

Internasyonal spor müsabakaları mevzusunda emek harcamalar icra eden akademisyen ve avukat Dr. Gregory Ioannidis, FIFA’nın çizgiyi nerede çekeceği mevzusunda zor bir ikilemle karşı karşıya bulunduğunu söylüyor.

Ioannidis, “Norveçli oyuncular tişörtlerinde bir açıklamaya yer verdiler. Problem şu: Bu siyasal bir eyleme karşılık ediyor mu?” diye konuşuyor ve şu şekilde devam ediyor:

“Ben bunun yanıtını bilmiyorum. Bana neyin siyasal fiil bulunduğunu açıklayabilir misiniz? Bunu kimsenin açıklayabileceğini sanmıyorum. FIFA’nın karşısındaki sorun de bu. ”

Paul Amann da eşcinsel haklarının temel bir toplumsal mevzu bulunduğunu, siyasetle bir ilgisi olmadığını korumak için çaba sarfediyor ve oyuncuların LGBT+ haklarıyla ilgili yaptıkları açıklamalar sebebiyle cezalandırılmamaları icap ettiğini söylüyor.

Oyuncular ve taraftarlar, siyasal fiil ve açıklamalarla ilgili kuralların iyi mi uygulama edileceğini sadece turnuva başladıktan sonrasında görebilecekler.

Katar’daki inşaat işçilerinin emek verme koşulları da kırılgan münakaşa alanlarından biri.

İnsan hakları ve işçi hakları alanında etkinlik gösteren danışmanlık şirketi Equidem’in kurucusu Mustafa Qadri “FIFA’nın ‘Fakat bu siyasal bir izahat, seni bir halde cezalandırmak zorundayız’ demesi fazlaca yanlış olur” diye konuşuyor.

Equitem’in Katar’da çalışan ve Dünya Kupası müsabakalarının oynanacağı stadyumların inşasında da vazife alan işçilerle yapmış olduğu görüşmeler sonucunda, bazı işçilerin maaşlarını alamadıkları, aşırı sıcakta çalışmaya zorlandıkları ve kimi işleri alabilmek için kendilerinden ücret talep edilmiş olduğu benzer biçimde sonuçlara varılmıştı.

Katar’la ilgili kimi haberlere nazaran ülkenin 2022 Dünya Kupası maçlarına ev sahipliği yapma hakkını kazanılmış olduğu 2010 yılından bu yana 6 binden fazla işçi fena emek verme koşulları sebebiyle yaşamını yitirdi.

Sadece Katar hükümeti bu bilgilerin yanlış bulunduğunu, yalnız 37 işçinin Dünya Kupası inşaat sahasında yaşamını kaybettiğini, bunlardan da yalnızca üçünün ölümünün emek verme koşulları sebebiyle bulunduğunu korumak için çaba sarfediyor.

Yetkililer, ülkede yabancı işçilerin iş değişiklik yapmak ya da ülkeyi terk etmek için iş verenlerinden izin almalarını gerektiren “kafala” sisteminin kaldırılmasını da emek verme koşullarında yaptıkları pozitif düzenlemelere bir kanıt olarak gösteriyor.

Sadece Mustafa Qadr bazı reformların işçilerin yaşamını pozitif etkilediğini kabul etmekle beraber meydana getirilen değişikliklerin kafi olmadığını söylüyor.

LGBT+ ve işçi hakları mevzusundaki tartışmalar, birçok kişinin FIFA’nın 2022 Dünya Kupası’nın Katar’da oynanması kararının da sorgulanmasına yol açtı.

2015’te İsviçreli savcılık makamları ve ABD Hakkaniyet Bakanlığı tarafınca oluşturulan yolsuzluk soruşturmaları da tartışmaların bir parçası.

Katar, herhangi bir yolsuzluk yapıldığı suçlamalarını yalanlamış ve FIFA da 2017’de kendi yürüttüğü soruşturma sonucunda Katar’ın Dünya Kupası’na ev sahipliği yapması önünde bir engel olmadığına karar vermişti.

Sonucu destekleyenler çeşitli kesimlerin baskı altında olduğu toplumlarda bu tür internasyonal spor organizasyonlarının düzenlenmesinin bu ülkelerin gelişmesi ve değişmesi yönünde pozitif bir itici güç olacağını savunuyordu.

Mustafa Qadr, Dünya Kupası’nın Katar’daki insan hakları sicili ile alakalı tartışmaları daha görünür kıldığını kabul ediyor fakat bu fırsatın yeterince değerlendirilmediği görüşünde.

Dr. Gregory Ionnidis de “FIFA kapsayıcı bir ortam yaratmak istiyor. Bir ülkenin dışarı açılmasını sağlarsanız bir ihtimal bireysel haklar mevzusunda da değişik bir tutum izlemeye onları ikna edebilirsiniz diye düşünüyorlar,” diyor.

Sadece birçok şahıs varolan çetin tartışmalar sebebiyle FIFA’nın kararının yanlış bulunduğunu korumak için çaba sarfediyor.

FIFA’nın Rusya’yı ön elemeler aşamasında 2022 Dünya Kupası’nın haricinde tutması sonucu ise bilhassa Batılı ülkelerde pozitif karşılandı.

Sahada kuralların ihlal edilmesi ya da yönetimsel bir ekip ihlaller durumunda kimi ülkelerin müsabakalar haricinde tutulması geçmişte görülürken futbolla ilgili olmayan bir mevzu sebebiyle bir ülkenin Dünya Kupası’ndan ihracı nadir görülen bir durum.

Bugüne dek yalnızca İkinci Dünya Savaşı esnasında Almanya ve apartheid döneminde Cenup Afrika benzeri yaptırımlarla karşı karşıya kalmıştı.

Dr. Ionnidis “FIFA siyasal meseleleri oyunların haricinde tutmak istiyor fakat kendisi de politik bir organizasyon ve kaçınılmaz olarak politik kararlar almak zorunda,” diye konuşuyor.

Rusya’nın Dünya Kupası’ndan ihracı sonucu Polonya, Çekya ve İsveç’in takımlarının Ukrayna işgali sebebiyle Rusya karşısında oynamayı reddetmelerinin arkasından alınmıştı.

FIFA, Katar’daki Dünya Kupası’nın “ilk karbon etkisiz turnuva” olacağını iddia etmişti.

FIFA’ya nazaran Dünya Kupası’nda 3,6 milyon ton karbon üretilecek ve bu üretim bazı inisiyatiflerle dengelenecek.

Çevreciler ise bu iddianın “tehlikeli ve yanıltıcı” bulunduğunu, organizasyonun aslına bakarsak söylenenin üç katı daha büyük bir karbon ayak izi ortaya çıkaracağını söylüyor.

Lancaster Üniversitesi’nden Mike Berners-Lee “FIFA’nın karbon ayak izi tahminini inceledik ve 10 milyon tonun fazlaca üstünde bulunduğunu düşünüyoruz, kısaca minimum üç katı” dedi.

Manchester Üniversitesi’nden iklim uzmanı Prof. Kevin Anderson da FIFA’nın iddiasının “fazlaca yanıltıcı ve tehlikeli bulunduğunu” altını çizdi.

Anderson, “Bu turnuvanın direkt bir insani maliyeti olacak. Bir spor organizasyonu için devasa bir miktar bu. Bu emisyonların tesirleri dünya genelinde hissedilecek,” diye konuştu.

Bilim adamları, FIFA’nın sürdürülebilirlik stratejisindeki karbon hesaplamalarının hatalı bulunduğunu, şüpheli karbon dengeleme uygulamasının sorumluluğunun taraftarlara yüklendiğini söylüyor.

Ülkesine yönelik sert eleştiriler karşısında Katar Emiri Tamim Bin Hamad Al Thani şu şekilde konuştu:

“Onlarca senedir Orta Doğu kendisine yönelik ayrımcılıktan muzdarip oldu. Bu ayrımcılık insanların bizi yeterince tanımamalarından ya da kimi durumlarda bizi tanımayı reddetmelerinden kaynaklanıyordu.”

Katar Emiri ülkesinin kaydettiği gelişmeden, düzeltim ve ilerlemelerden de gurur duyduğunu söylemiş oldu.

Sadece Katar 2022’nin başlama zamanı yaklaştıkça gerek saha içi gerekse saha dışı tartışmalar ve protestolar devam edecek benzer biçimde görünüyor.

Bu yılki Dünya Kupası’nda futbolun haricinde manşetler görmeyi sürdürebiliriz.