İşgal sırasında koruma amaçlı Harkov’dan Rusya’ya gönderilen çocukların bazıları hala geri dönemedi

Nina Nazarova, Svyatoslav Khomenko ve Rhodri Davies

BBC Dünya Servisi, Balakliya

Rus işgali ve Harkov bölgesinin doğusunu denetlemek için verilen harp süresince Balakliya şehrindeki aileler risk altındaydı.

Bir anne yaz süresince devam eden patlamaları şöyleki anlatıyordu:

“Her gün, günde 24 saat ateş oluşturulan dönemler oldu. Tüm ev sallanıyordu. Her odanın tavanı çatladı.”

Rusya Şubat ayında Ukrayna topraklarına girdikten sonrasında, bombalamalar, askerler ve tanklar yönünü Balakliya’ya çevirdi.

Yetkililer 27 bin sözü geçen kentten binlerce kişinin göç ettiğini söylüyor.

Geriye kalanlarınsa ya aracı yoktu ya da ayrılmak istemiyorlardı.

Ağustos ayına kadar bölgede yaşayanlar evlatları ateş hattından korumak için bir yol düşünülüyordu.

Ailelere evlatları Rusya’nın Karadeniz kıyısındaki minik bir kasabadaki yaz kampına gönderilmesi teklif edildi. Ya onları işgal kuvvetlerinin topraklarına göndereceklerdi ya da cephede kalacaklardı.

Bunun üstüne Balakliya’dan ve bölgedenin öteki yerleşimlerinden 500’ün üstünde çocuk, üç haftalığına Medvezhonok (Rusça “minik ayı”) yaz kampına gönderildi.

Eylül ayında Ukrayna bir karşı hücum başlattı ve Harkov bölgesinin neredeyse tamamını birkaç gün içinde geri kazanmıştır. Balakliya da buna dahildi.

Ukrayna Müdafa Bakanlığı bölge halkının kutlamalarını gösteren görüntüler paylaştı sadece hızlıca özgür kalmanın arkasından aileleri bir kaygı kapladı.

Çocuklarını iyi mi geri alacaklardı?

Kampa 12 yaşındaki kızını gönderen Natalya Sonkina “Endişeliydik. Ukrayna askerleri şehre girdiğinde, evlatların geri dönüşünün zor olacağını fark ettik” diyor.

Çocuklarıyla ilgili ne Ukrayna ne de Rusya yetkilileri onlarla bağlantıya geçti.

Alla Kameneva’nın 11 yaşındaki kızı da kamptaydı:

“Dışarı çıkmak imkansızdı. Bazı insanoğlu anlayışlıydı sadece bazıları küçüksüyor, Rusya’ya bir çocuğun iyi mi gönderilmiş olabileceğini sorguluyordu”.

Kameneva, BBC’ye konuştu sadece görüntü vermek istemedi. Bunun sebebinin bölgede hissettiği düşmanlık bulunduğunu söylemiş oldu.

Harkov bölgesinin tarihsel olarak Rusya’yla yakın bağları var.

Sınırdaki bölge, Rusya’dan almış olduğu göçün yanı sıra onlarca senedir kültürel ve politik olarak da etkilendi.

Savaşla beraber bağlılık mevzusundaki duyarlılık değişti.

İşgal başladığında Balakliya belediye başkanı Rusya’dan yana taraf tuttu. Şimdiyse Rusya’ya gittiği söyleniyor.

Şimdi şehrin fiili belediye başkanlığını Oksana Bondar yürütüyor. Balakliya, Izyum, Kupyansk ve Harkov’daki öteki köylerden Rusya’ya gönderilen evlatların ailelerinin adları ofisinde.

Bondar, “çocuklarını verdikleri” için fazlaca şaşkın bulunduğunu söylüyor:

“Anne babalar hücum eden ülkeye çocuklarını göndermek mevzusunda yeniden düşünmeliydi. Oraya evlatları göndermek için akılsız olmalısınız.

“Harp devam ederken çocuğunuzu sizi yıkmak isteyen bir ülkeye gönderiyorsanız siz ne tür bir annesiniz? Bir anne olarak, şahsen ben bunu anlamıyorum”.

Fiili belediye başkanı pek fazlaca kent sakininin işgalcileri kabul ettiğini söylüyor: “Burada ‘Russkiy mir’ (‘Rus dünyası’ kelimesi Batı merkezli uygarlık yerine tüm bir Rus toplumu ve kültürünü temsil ediyor) isteyen fazlaca sayıda şahıs var. Onlar ortaklaşa iş yaptılar”.

Bondar, evlatların kampta kalmaları mevzusunda fazlaca iyi bir propaganda yapıldığını da sözlerine ekliyor.

Bazı anne babalar, Rus birliklerinin fazlaca süratli geldiğini ver kaçmanın olanaksız bulunduğunu söyleyerek yakınma ediyorlar.

“Bizlere yardım edilmedi. Rusya vardığında şehri terk etmek için otobüs yoktu” diyor hala kampta olan 14 yaşındaki Sasha’nın anası Anna Lapina.

Kaçmak pek çokları için maddi olarak karşılanabilir değildi.

Gözyaşları içinde yaşadıklarını özetleyen Anna, “Kızım yazın yarısını kilerde uyuyarak geçirdi. Buna inanamazsınız” diyor.

Oğlunu göndermenin doğru karar bulunduğunu belirterek şu sözleri ekliyor:

“Bırakın beni suçlasınlar. Eğer işbirlikçi olduğumu düşünüyorlarsa, ayrılıkçı olduğumu, bırakın beni yargılasınlar. Fakat ben memleketimde kaldım ve hiçbir yere gitmedim. Bence harp esnasında onu göndererek çocuğumu kurtardım”.

Bu ailelerin çocuklarını geri getirecek kaynakları yok.

Günde yalnızca bir kez konuşabiliyorlar ve kamp otoriteleri evlatları sadece kendilerinin gidip alabileceğini söylüyor.

Bu 500 çocuktan kaç tanesinin hala Rusya’da bulunmuş olduğu net olarak bilinmiyor. Onlarcasının orada kalmış olduğu tahmin ediliyor.

Medvezhonok kamp direktörü Irina Mozharova BBC’ye konuşmakta isteksizdi ve “Niçin bir şey söyleyeyim? Çocuklarımın da buna ihtiyacı yok. Bu çocuklar hakkında herhangi bir bilginin halka yansıtılmasını istemiyorum” dedi.

Ancak Rusya devlet medyası bazı mesajlar veriyor.

Devlet kanalı Rossiya 24 ve Vesti TV evlatların mutlu bir halde ders aldığını ve Karadeniz kıyısında oynadıklarını gösteriyor.

Vesti evlatların ayrılmak istemediğini belirtiyor.

BBC’nin konuşmuş olduğu tüm aileler çocuklarına iyi davranıldığını söylemiş oldu.

Anna, oğlunun ilk kez deniz gördüğünü ve bunun hoşuna gittiğini söylüyor. Kamp yönetimiyle iletişimde olduklarını konu alıyor.

Rusya otoriteleri şimdi evlatları, Karadeniz’in daha şimal kıyısındaki başka bir kampa taşıdı. Burası kışı geçirmek için daha uygun.

Kampın bulunmuş olduğu Krasnodar bölge valisi burada istedikleri kadar kalabileceklerini söylemiş oldu.

Çocuklarını almak isteyen ailelerin uzun bir yol kat etmeleri gerekiyor ve yasal olarak Ukrayna ve Rusya içinde hareket etmek olanaksız. Bundan dolayı Baltık üstünden binlerce kilometre gitmeleri gerekiyor.

Rus yetkililerin aileleri de yerleşmeleri için oraya götürmeyi denedikleri söyleniyor.

Adını vermek istemeyen Polonya’dan oğluyla Balakliya’ya dönüş yolunda olan bir anne BBC’ye, “Rus yetkililer sizi kalmanız için ikna etmeye çalışıyor. ‘Ukrayna’da her şey olabilir. Bunu bir düşünün’ diyorlar” diyor:

“Konaklama sağlayacaklarını, finansal destek, evrak işleri ve parasız yiyecek sağlayacaklarını söylüyorlar.”

Bazıları bunu istiyor.

Kızını almak için giden ve yine adını vermek istemeyen bir baba da Moskova Balakliya’yı geri alana kadar Rusya’da kalacaklarını söylüyor.

“Rusya’nın Balakliya’ya gelmesini bekliyoruz. Ondan sonrasında derhal döneceğiz” diyor.

Oksana Bandor ve bazı anne babalar onlarca ailenin Rusya’ya kaçtığını konu alıyor.

Bu şüpheler evlatların Balakliyva’ya dönmesini engelliyor.

Anna, yardım için polise gitmek istemiyor şundan dolayı işbirlikçi olmakla suçlanmaktan korkuyor.

Bölgenin geri almasının arkasından, Ukrayna hususi servisi işbirlikçilere karşı geniş çaplı bir “filtreleme” hareketi başlattı. Soruşturulan 7.000 kişiden bir tek 16’sı tutuklandı. Sadece mahalli haberlere nazaran gözaltı sayısı daha çok.

Balakliya’da ise insanoğlu yiyecek yardımı için kuyruklarda. Hayatta kalmak için Ukrayna devletinin desteğine gerekseme var.

Savaş Ukrayna’nın doğusundaki aileleri ve toplulukları zor durumda bırakmaya devam ediyor..

Bu yazıda bazı kişilerin adları güvenlik sebebiyle değiştirilmiştir.