İran’da güç kimde?

İran’da güvenlik güçleri, 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin başörtüsünü kurallara uygun bir halde takmadığı sebebi öne sürülerek terbiye polisi tarafınca gözaltına alınmasıyla başlamış olan eylemlere sert bir halde müdahale ediyor.

İnsan hakları gruplarına bakılırsa ülke geneline yayılan eylemlerde şu an dek minimum 150 şahıs öldü.

Peki gösterilerin bastırılmasında güç kullanılmasına kim karar veriyor?

İran’daki en gülü isim Ayetullah Ali Hamaney. 1989’dan bu yana ülkenin ruhani lideri.

Hamaney devletin başkanı ve başkomutan. Ulusal polis ve Mahsa Amini’yi gözaltına alan terbiye polisi üstünde yetkileri var.

Ayetullah Ali Hamaney bununla beraber iç güvenlikten görevli Devrim Muhafızları ve gönüllü kanadı Besiç Direniş Güçleri üstünde de güç sahibi.

Besiç  güçleri birçok kez İran’da muhalif eylemlerin bastırılmasında kullanıldı. Bundan dolayı gösterilerin iyi mi bastırılacağı mevzusunda nihai söz sahibi Ayetullah Ali Hamaney.

Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi başlıca seçilmiş önder ve Ruhani liderden sonraki ikinci isim. Hükümetin günlük işleyişinden görevli ve iç siyaset ile dış ilişkilerde mühim bir nüfuzu var.

Sadece bilhassa güvenlik mevzularında güçleri görece sınırı olan. Cumhurbaşkanına bağlı İçişleri Bakanlığı protestolara müdahale eden Ulusal Polisi yönetiyor. Sadece polis güçlerinin komutanı Ruhani önder tarafınca atanıyor ve direkt ona hesap veriyor.

Aynısı Devrim Muhafızları ve Besiç güçleri de ilgilendiriyor.

Ek olarak cumhurbaşkanının güçleri yeni yasalar öneren parlamento tarafınca denetim ediliyor. Bunun yanı sıra, ruhani liderin yakın müttefiklerinden oluşan Koruyucular Konseyi, yeni yasaları onaylama ya da veto etme yetkisine haiz.

Terbiye Polisi, ulusal polisin bir parçası. Bu güç 2005’te 1979’daki İslam Devrimi’nden sonrasında yürürlüğe konulmuş olan İslami terbiye kurallarını ve “muntazam” giyimi denetlemek için kuruldu.

7 bin adam ve hanım personelden oluştuğu tahmin ediliyor ve uyarı yapma, para cezası verme ve zanlıları tutuklama yetkisine sahipler.

Sertlik yanlısı Cumhurbaşkanı Reisi, bu yaz başörtüsü kurallarının uygulanması için yeni önlemler almıştı.

Başörtüsü takmayan bayanları saptamak için güvenlik kameraları konulmuş ve başörtüsü kurallarına toplumsal medyada karşı çıkanlara mecburi hapis cezaları getirilmişti.

Devrim Muhafızları, İran’da iç güvenlikten görevli başlıca kurum. Ülkenin İslami rejimini korumak için çaba sarfetmek için devrimden sonrasında kurulmuştu.

 Devrim Muhafızları şu anda, 150 binden fazla personeliyle ülkede büyük bir askeri, siyasal ve ekonomik güce haiz  Kendi kara güçleri, birliği ve hava kuvvetleri var ve ek olarak İran’ın stratejik silahlarını denetim ediyor.

Kudüs Gücü adlı dış kanadı ise Ortadoğu genelindeki müttefiklerine gizlice para, tabanca, teknoloji ve eğitim desteği veriyor. Devrim Muhafızları bununla beraber Besiç Direniş Güçlerini de denetim ediyor.

Besiç Direniş Güçleri ya da resmi adıyla Mazlumların Seferberliği Örgütü 1979’da gönüllü bir milis gücü olarak kurulmuştu.

İran’daki her bölge ve şehirde, ek olarak ülkenin resmi kurumlarının birçoğunda şubeleri var.

“Besici” diye anılan adam ve hanım üyeleri devrime sadıklar ve Devrim Muhafızları’ndan buyruk alıyorlar.

100 bin dolayında çalışanının iç güvenliği sağladığına inanılıyor.

2009’daki tartışmalı cumhurbaşkanlığı seçiminden sonrasında düzenlenen hükümet karşıtı gösterilerden buy ana bu tür eylemleri bastırmakta büyük rol oynadılar.