HTŞ nasıl ve neden Afrin’e girdi? 

Türkiye’nin Şam’la uzlaşmanın koşullarını meydana getirmeye çalmış olduğu bir dönemde “terör örgütleri” listesindeki Kurul Tahrir el Şam’ın (HTŞ) Suriye Ulusal Ordusu (SMO) içindeki üç örgütle beraber Afrin’e girmesi bazı sual işaretlerine niçin oldu.

Türkiye, İdlib’e hükmeden HTŞ’nin Zeytin Dalı Harekâtı bölgesine girmesine niçin göz yumdu?

Amaç HTŞ’yi katalizör olarak kullanıp Fırat Kalkanı ve Zeytin Dalı bölgelerinde başıbozuk Suriye Ulusal Ordusu (SMO) gruplarını tekrardan yoğurmak ve ihtimaller içinde müzakerelerde Şam’ın karşısına kuvvetli bir blok mu çıkarmak?

Yoksa hedef HTŞ’nin önünü açarak SMO yükünden kurtulmak ve devamında esasen ‘terör örgütü’ sayılan HTŞ’yi halletmeyi Şam’a mı bırakmak?

Ya da tüm bunlar birbiriyle kavgalı gruplar arasındaki güç mücadelesinin kaçınılmaz neticeleri mı?

Sahadaki gruplar arasındaki ayrışmaların geçmişi ve tarafların yeni pozisyonları, hiçbir suali dışarda tutmaya izin vermiyor.

Bir yanda SMO içinde Üçüncü Kolordu’nun önder bileşeni Cephet’üş Şamiye ve Ceyş’ul İslam, diğer yanda SMO’ya bağlı Hamza Tümeni, Ahrar’uş Şam ve Süleyman Şah Tümeni’nin bulunmuş olduğu kamplar içinde epey zamandan beri problemler yaşanıyordu.

Bu cepheleşmede HTŞ, birincisi geçen Haziran’da, ikincisi 11 Ekim’de olmak suretiyle iki kez Hamza-Ahrar-Süleyman Şah blokundan yana çatışmalara dahil oldu.

Haziran’da HTŞ, Afrin’in merkezine varmadan Ulusal İstihbarat Teşkilatı’nın (MİT) devreye girmesiyle eski mevzilerine dönmüştü.

11 Ekim’de HTŞ ortakları ile beraber Afrin’i ele geçirmek suretiyle yeni bir harekât başlattı.

HTŞ güneyde Cinderes’ten girip Afrin merkezini ele geçirdikten sonrasında Azez yönünde Kfar Aden’e kadar gitti.

Afrin’in batısı Süleyman Şah ve kuzeybatısı Hamza Tümeni’nin kontrolüne geçti.

Cephet’üş Şamiye öteki SMO bileşenlerinin yardımıyla Kfar Aden’te tutundu.

Azez’in el değiştirmesi, Bab el Hava’dan sonrasında Bab el Selamı Sınır Kapısı’nın da HTŞ’nin eline geçmesi ihtimalini barındırıyor.

Afrin’deki öteki örgütler de değişik pozisyonlar aldı.

Müslüman Kardeşler uzantılı Feylak’uş Şam Haziran’da olduğu benzer biçimde bu sefer de Afrin’e güneyden giriş kapısı Deyr Balut’ta HTŞ’ye yol verdi.

Deyr el Zor benzer biçimde doğu kentlerinden gelen milislerin oluşturduğu Ahrar’uş Şarkiyye ve Ceyş’uş Şarkiyye Cinderes’te kısmen direndi.

Fırat Kalkanı bölgesinde de bazı bölgeler el değiştirdi.

En önemlisi Menbic’e gecişleri denetim eden El Hamran’ın Cephet’üş Şamiye’den Ahrar’uş Şam ve Hamza Tümeni’ne geçmesiydi.

11-18 Ekim içinde çatışmalarda 58 şahıs öldü.

İstanbul merkezli Suriye İslami Meclisi direniş çağrısı yaparken Fırat Kalkanı bölgesinde “HTŞ’ye Hayır” gösterileri düzenlendi.

Haziran’da HTŞ’nin Afrin’den çekilmesini elde eden Türkiye’nin tutumu merak edilirken günler sonrasında iki yönlü bir müdahale gelişti.

Bir taraftan MİT, Bab el Hava Sınır kapısında çatışan taraflar içinde arabuluculuk yapmış oldu.

Öteki taraftan sağlanan ateşkese karşın çatışmalar devam edince 18 Ekim’de Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) Afrin’e askeri araçlar sevk edip “bayrak” gösterdi.

Muhaliflerin sızdırdığı ilk bilgiler, 13 Ekim gecesi Mili İstihbarat Teşkilatı’nın (MİT) nezaretinde meydana getirilen görüşmede HTŞ’nin Üçüncü Kolordu’ya belli şartlar dayattığı yönündeydi.

Buna nazaran koşullar şunlardı:

Bu koşullar HTŞ’nin Zeytin Dalı Harekât bölgesinde durmayıp Fırat Kalkanı bölgesine de hakim olmak istediğini gösteriyordu.

HTŞ, 2015’te İdlib’i yakalayan Fetih Ordusu’ndaki ortaklarını iki yıl sonrasında tasfiye ederek bölgenin askeri ve sivil idaresini tekeline almıştı.

O yüzden bölgedeki rakip gruplar, HTŞ’nin birkaç SMO bileşenini Truva Atı olarak kullanıp ortaklık tesis ettikten sonrasında ipleri eline almak için fırsat kollayacağını düşünüyor.

14 Ekim’de Üçüncü Kolordu’nun bu koşulları kabul ettiğine dair tutarsız bilgiler geldi.

Hatta Türkiye’nin de bu anlaşmaya yeşil ışık yaktığı öne sürüldü.

Fakat kısa sürede çatışmalar Kfar Aden’te tekrardan alevlendi.

Çatışmalara başta SMO gruplarının da iştirak etmesi üstüne yeni bir antak kalma sağlandığına dair bilgiler geldi.

Muhalif kaynaklara nazaran Üçüncü Kolordu’nun sivil alanlardan tamamen çekilmesi karşılığında HTŞ de Azez’e ilerlemekten vazgeçti.

Ek olarak Halep’in kuzeyindeki bölgelerde sivil yönetime HTŞ’nin sivil unsurlarının iştirak etmesi kararlaştırıldı.

Türkiye’nin nezaretinde üçüncü tur görüşmede kabul edilen ve 14 Ekim tarihini taşıyan antak kalma metnine bakılırsa taraflar şunları kabul ediyor:

Bu antak kalma HTŞ’nin Azez, Cerablus ve El Bab üçgenine zorla geçme hamlesini önlese de askeri ve sivil idareşe ortaklığın önünü açıyor.

Sadece anlaşmaya karşın gerilim bitmedi.

Muhaliflere ilişkin Suriye TV, Türkiye’nin HTŞ’ye 20 Ekim sabahına kadar çekilmesi için süre verip tarafları anlaşmanın iyi mi uygulanacağını kararlaştırmak suretiyle tarafları görüşme masasına çağırdı.

HTŞ, Azez’in kapılarına dayanıncaya kadar Türkiye’nin durumu izlemesi birbirine karşıtlık çıkarımlara niçin oldu.

Bunlar üç temelde özetlenebilir:

Kürtlerin liderliğindeki fiili özerk yönetimin oyuncuları ise değişik bir yerden bakıyor.

O cephedeki kaygı şu: HTŞ ile sahayı tekrardan düzenlemeyi hedefleyen Türkiye, Rusya ve ABD engeline takılan yeni askeri harekâtı bu gruplar eliyle hayata geçirmeye hazırlanıyor.

Türkiye’nin ortalama yedi gün sonrasında HTŞ’ye “çekil” demesi olayın başlangıcında sahanın birazcık kendi kendine bırakıldığı ya da ipin ucunun kaçırmış olduğu  yorumlarına da yol açıyor.

Muhalif kaynaklara nazaran masanın HTŞ aleyhine dönmesinde ABD’nin “HTŞ, Afrin’den çekilmeli” çıkışı da etkili oldu.

HTŞ’nin niyetini ele veren birkaç unsur var: HTŞ liderleri SMO gruplarının yolsuzluklara bulaşıp devrimci hedeften uzaklaştıklarını belirtip Esad’a karşı savaşı büyütmek icap ettiğini vurguluyor.

Bu vurgu Ankara’nın Şam’la uzlaşma arayışına paralel daha belirginleşti.

Doğal rakip taraf, HTŞ’nin ortakları Hamza ve Süleyman Şah’ı “bölgedeki en yolsuz ve sertlik düşkünü gruplar” olarak tanımlıyor.

Hamza Tümeni’nin son icratı El Bab’da aktivist Muhammad Abdullatuf Ebu Ganum ve hamile eşini öldürmesiydi.

Son çatışmayı tetikleyen de bu vaka üstüne Üçüncü Kolordu’nun Hamza Tümeni’ne düzenlemiş olduğu baskındı.

Ek olarak HTŞ sivil yönetim aparatı olarak Kurtuluş Hükümeti’ni Fırat Kalkanı ve Zeytin Dalı bölgelerine yaymak istiyor.

Ortak komuta ve yönetimsel organdan HTŞ’nin anladığı epey değişik.

HTŞ lideri Ebu Muhammed el Colani geçen yaz ekibinin yeni denetim alanlarına hazırlanmalarını istemişti.

HTŞ, Türkiye’nin Şam’la anlaşmak için SMO’yu yüzüstü bırakacağı öngörüsüne nazaran de hazırlık yapıyor.

Son harekâtla amacına ulaşamasa da imzalanan antak kalma özünde HTŞ’nin bir halde İdlib’in dışına çıkmasına zemin hazırlıyor.

Anlaşmanın sahaya iyi mi yansıyacağı merak edilirken HTŞ kaynakları, SMO tarafının iddiasının aksine bir çekilme ya da hezimetten bahsetmiyor.

Onların yorumuna nazaran HTŞ’nin katılımıyla birleşik bir askeri konsey ve ortak askeri operasyon odasının yanı sıra “kurtarılmış bölgeleri” şu demek oluyor ki Halep’in şimal kırsalı ve İdlib’i kapsayan bir sivil yönetim oluşturulacak.

Ortak sivil yönetim sivil kurumlar, sınır kapıları, yargı, polis ve güvenlik birimlerini yönetecek.

Bu yorum HTŞ’nin Zeytin Dalı ve Fırat Kalkanı bölgesindeki sivil ve askeri süreçlere dahil olacağı anlamına geliyor.

Antak kalma uygulanmasa da HTŞ, SMO içinde ortaklık geliştirdiği gruplar üstünden bölgedeki tesirini sürdürebilir.

Son çatışmalarda petrol geçişi açısından eleştiri ehemmiyet arz eden El Hamran geçişini bırakmazlarsa ekonomik olarak rakip güçlere darbe vurmuş olacaklar.

Türkiye’nin HTŞ’ye “İdlib’e dön” ihtarının da pratikteki karşılığı tam çekilme olmayabilir.

Şu şekilde ki muhalif kaynaklara nazaran HTŞ askeri güçlerini çekti fakat polis ve askeri polis giysileriyle bazı güçlerini tutuyor.

Bu güçlerin İdlib’teki Genel Güvenlik İdaresi’ne bağlı olma ihtimali yüksek.

Ek olarak HTŞ güçlerinin belli bölgelerde Hamza Tümeni, Ahrar’uş Şam ve Süleyman Şah’ın bayraklarıyla kendilerini kamufle ettiğini belirtiyor.

15 Ekim’de Ahrar’uş Şam’ın liderlerinden Buyruk El Şeyh (Ebu Ubeyde) Afrin’de HTŞ’den kontrolü devralmaya başladıklarını açıklamıştı.

Bu da bir nevi “HTŞ’ye kamuflaj” olarak görülüyor.

Gene muhalif kaynaklara nazaran Kurtuluş Hükümeti’ne bağlı bazı birimler ve firmalar de Afrin’de çalışmaya başladı.

Sivil unsurlar ya da polis birimlerinin çekilip çekilmeyeceği ya da Hamza, Ahrar ve Süleyman Şah’ın varlığına dokunulup dokunulmayacağı da şimdilik bilinmeyen.

Netice olarak Suriye yönetimi ile yüzleşmemek için HTŞ’nin dahliyle ortak bir askeri ve sivil idarenin kurulmasını elzem gören taraflar var.

Ankara da bu fikre meyyal. Bu önermede amaç, uzlaşma ciddiyete bindiğinde Şam yönetimini ortak bir cephe ile karşı karşıya getirmek.