Hindistan siyasi hayatında hibe ve hediyenin yeri: Seçmene rüşvet mi yoksa sosyal destek projesi mi?

Zoya Mateen | BBC News, Delhi

Hindistan’da siyasetçilerin vatandaşlara parasız ürün dağıtımında “aşırıya kaçtıkları” eleştirileri, ülkede haftalardır devam eden hararetli tartışmalara yol açıyor.

Her şey Başbakan Narendra Modi’nin seçmenleri, hediyeler dağıtarak kendilerini “satın almaya çalışan” “tehlikeli politikacılara” karşı uyarmasıyla başladı.

Modi’nin siyasal muarızları ise, ekonomik eşitsizlikleri gidermeye yönelik projelerin bu şekilde tanımlanamayacağını, başbakanın bu sözleriyle örtülü bir halde Hindistan eyaletlerinin toplumsal projelerini gayri meşru duyuru etme tehdidine bulunduğunu söylüyorlar.

Hindistan Yüksek Mahkemesi şu sırada Başbakan Modi’nin Baharatiya Janata Partisi’nden bir politikacının bu tür “irrasyonal yardımlar” diye nitelenen parasız ürün dağıtan partilere karşı yasal işlem yapılması yolundaki bir başvurusunu değerlendiriyor.

Buna kati bir yanıt vermek oldukça zor zira parasız ürün ya da armağan dağıtımının tam bir tanımı yok. En genel anlamıyla seçmenlere bazı hizmetlerin ya da ürünlerin parasız olarak sağlanması demek.

Fakat tanımı mevzusunda görüş birliği olmamasına karşın, bazı parasız ürün ya da hizmetleri iyi, bazılarını kötü-yanlış olarak tanımlayan oldukça.

Kimileri kavramın kendisinin aslına bakarsanız negatif anlam içerdiğini, bu tür projelerin seçmenleri iyi düşünülmüş siyasal kararlar vermekten alıkoyduğunu düşünüyor.

Kimileri ise onları, seçmenlerin kendi kararlarını vermekten aciz bulunduğunu düşünmenin bile yanlış bulunduğunu söyleyerek eleştiriyor.

Farklı görüşler, tartışmalar bir yana aslen parasız hizmet ya da ürün dağıtımı 1947’de bağımsızlığını kazandığından bu yana Hindistan seçimlerinin değişmez bir unsuru.

Bunlar nakit ödemelerden, parasız sıhhat sigortasına, besin maddelerinden, tv, bilgisayar, bisiklet ya da altına kadar uzanabilen hediyeler. Politikacılar seçmene yeryüzündeki her şeyi vadediyor.

Geçen yıl ülkenin güneyindeki Tamil Nadu eyaletinde bir siyasetçi, Ay’a 100 günlük gezi ve yazları halkı serinletecek devasa bir buz dağı vadetti. Bu tarz şeyleri siyasetçilerin ne kadar şundan sözler verebildiği mevzusunda seçmenin bilincini yükseltmek için söylediği kaydetti. (Seçimi kazanamadı)

Bedava hizmet-ürün dağıtımını toplumsal amaçlı destek projelerinden net bir halde ayırt etmek zor.

Seçmene oylamadan ilkin ya da sonrasında “teşvikler” vermek Hindistan’da yasak değil ve Başbakan Modi’nin partisi BJP de dahil tüm partiler bunü yapıyor.

Merkez ve eyalet hükümetleri ek olarak vatandaşlara sosyo-ekonomik destek sağlayacak toplumsal devlet projeleri uygulayabiliyor.

İktidardaki BJP vatandaşlara konut destek projeleri, likit gaz tüpü desteği, tuvaletler ve kanalizasyon projeleri sundu.

Ülkenin dört bir yanında tüm eyaletlerde iktidarda olan başka partiler tarafınca da benzer projeler uygulanıyor.

Bihar eyaletinde hükümet kız öğrencileri, okullarını bitirmeye teşvik amacıyla parasal teşvikler veriyor.

Tamil Nadu eyaleti hükümeti halka ucuz yiyecek sunan aşevleri işletiyor.

Fakat bunların ne kadarı toplumsal proje hangileri seçmeni satın almaya yönelik projeler?

Ekonomistler sık sık sıhhat, eğitim desteği şeklinde örnekler ile “hak edilen-hak olan ürün ve hizmetler” ayrımı yapıyor. Burada kamu yararının kişi yararını aştığı durum tarifi yapılıyor.

Ama bu ayrımı yapmak da daima kolay değil.

Örneğin kız öğrencilere bisiklet dağıtımı uygulamasını bir seçim yatırımı olarak görenler olabilir.

Ama Hindistan’ın uçsuz bucaksız kırsal bölgelerinde yaşayan kız öğrenciler için toplu taşımanın da bulunmadığı yerlerde bir yerden bir yere gidiş büyük sorun ve bisiklet onların okula gidip gidememesi mevzusunda belirleyici olabilir.

Aynı şekilde Aam Aadmi Partisi (AAP) de başkent Delhi’de parasız elektrik hizmeti vadediyor. Bu kentin orta sınıfları için önemi olmayan fakat kayıt dışı sektörlerde çalışan milyonlarca yoksulun yaşamını oldukça değiştirebilecek bir uygulama.

Yüksek Mahkeme’de meydana getirilen değerlendirmede ülkenin en üst düzeyli hakimi NV Ramana “Bir berber için traş ekibi, bir talebe için bisiklet, bir kuru temizleyici için ütü yaşam düzeyini yükseltip değiştirecek desteklerdir” demişti.

Tamil Nadu eyaletinde hükümetin devlet okullarında ufaklıklara parasız öğle yemeği uygulaması da bir başka örnek.

Bu eyalette süregelen uygulama ondan sonra ulusal düzeyde yaygınlaştı ve okula kayıt ve devamlılığı mühim seviyede artırdı.

Bu tür yardımlara gelen eleştirilerin bir kısmı, aslen “parasız” olmaması ya da bir başka deyişle, bedelinin vergi mükellefinin cebinden çıkmasından kaynaklanıyor.

Karşı çıkanlar bunun ekonomik büyümeyi ve yatırımları sekteye uğratan bir extra harcama oluşturduğunu söylüyor.

Haziran ayında Hindistan Merkez Bankası tarafınca hazırlanan bir raporda bazı eyaletlerde parasız elektrik ve su dağıtımı şeklinde projelere oldukça fazla para harcandığı ve bunların “kamu yararına meydana getirilen yardımlardan ayırt edilmesinin” önemine işaret ediliyor.

Fakat karşıcılık liderleri dağıtılan desteklerin aslen hükümetlerin vatandaşlarına karşı temel sorumluluklarını yerine getirmesi bulunduğunu korumak için çaba sarfediyor.

İktisatçı Yamini Aiyar Hindistan’da piyasaya çıkan Express gazetesindeki makalesinde “Gerçek şu ki ‘parasız bir şeyler dağıtma politikaları’ aslen ekonomimizin bizi zorladığı bir durum ve insan sermayesine yatırım icra eden bir toplumsal devlet inşa etmekteki başarısızlığımızın sonucu” diyor.

Bedava hizmet ve ürün dağıtımı kuşkusuz seçmenle bunu dağıtan içinde bir ilişki doğuruyor.

Ama tüm siyasal partiler seçimlerden derhal ilkin daima rakiplerini bu tür yollara başvurmakla eleştiriyor.

Seçmen ise mevzuya değişik bakıyor. Bazıları dağıtılan şeylerin temel gereksinimlerini karşılamalarına destek bulunduğunu bazıları ise yöntem olarak bunun yanlış bulunduğunu tutarlı ve yapısal destek mekanizmaları oluşturulması icap ettiğini söylüyorlar.

Şimdi Yüksek Mahkeme’nin bu mevzuda iyi mi bir değerlendirme yapacağını görmek gerekiyor.