Gürcistan'da insanlar neden sokaklarda? “Yabancı ajan kanunu” nedir?

Gürcistan'da hükümet, geçen yıl kitlesel gösterilerin ardından rafa kaldırdığı “dış nüfuzun şeffaflığı” olarak tanımlanan “yabancı ajanlara” ilişkin yasa tasarısını yeniden gündeme getireceğini duyurduğundan beri parlamento binası önünde protesto gösterileri yapılıyor.

Peki Gürcistan'da neler oluyor, halk protestoları neyi reddediyor ve bu neden ülke açısından önemli? Bu soruların yanıtını öncelikle 'dış etki ajanları' yasası olarak anılan yasa tasarısında aramak gerekiyor.

“Yabancı nüfuz ajanları” yasası nedir ve bunu kim ister?

“Dış Etkinin Şeffaflığı” yasa tasarısı, fonlarının yüzde 20'sinden fazlasını yurt dışından alan tüm kuruluşların, yabancı etki ajanı olarak kaydolması gerektiğini ve buna uymayanların para cezasına çarptırılacağını öngörüyor.

İktidardaki Gürcü Rüyası Partisi, 1938'de Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) kabul edilen FARA'yı (Yabancı Ajanlar Kayıt Yasası) örnek aldığını iddia ediyor.

FARA, Amerika Birleşik Devletleri'nde iş yapan yabancı hükümetlerin, siyasi grupların veya bireylerin faaliyetlerini ve finansman kaynaklarını Amerikan halkına veya hükümetine kamuya açıklamasını gerektirir.

Gürcü Rüyası Partisi, yasanın şeffaflığı teşvik etmek ve yabancılar tarafından empoze edilen “sözde liberal değerlerle” mücadele etmek için gerekli olduğunu savunuyor.

Buna kim ve neden karşı çıkıyor?

Gürcü muhalefeti tasarıyı “Rus yasası” olarak adlandırıyor ve bunu Kremlin'in siyasi muhalifleri bastırmak ve muhalifleri susturmak için kullandığı yasalarla karşılaştırıyor.

Rusya'da pek çok gazeteci, politikacı, insan hakları örgütü, çevre grubu, LGBTQ destek ağları ve diğerleri “yabancı ajanlar” olarak listeleniyor ve sosyal medyada veya çeşitli platformlarda paylaşım yaparken bu etiketi kullanmak zorunda kalıyor.

Aynı şekilde casusluk çağrışımları yapan “yabancı ajan” tabirinin kullanımı da yetkililerin olumsuz göstermek istediği kişi ve kuruluşlara karşı şüphe oluşturmak amacıyla kullanılabilmektedir.

Gürcistan'ın “yabancı ajanlar” yasasını eleştirenler, bunun iktidardaki Gürcü Rüyası partisinin genişleyen otoriter eğiliminin bir parçası olduğunu söylüyor.

Parti yakın zamanda seçim bölgesi üzerindeki kontrolünü artırmaya yönelik bir yasa çıkardı ve Ekim seçimleri öncesinde LGBT haklarına yönelik geniş kısıtlamalar önerdi.

Hükümet tasarıyı neden şimdi yeniden sunuyor?

Parlamentonun hukuk komisyonunda görüşülen yasa tasarısı, iktidar partisinin Mart 2023'te sunmaya çalıştığı yasa tasarısıyla neredeyse aynı.

Daha sonra iki gece süren yoğun protestoların ardından geri adım attı.

Hükümet şimdi vatandaşların yasaya karşı muhalefetinin “radikal muhalefet” tarafından yanıltıldığını ve yeniden deneyeceğini iddia ediyor.

Batılı ülkelerden gelen eleştirilere yanıt olarak Tiflis yönetimi, ülkede faaliyet gösteren STK'lardan şeffaflık talep etme hakkına sahip olduğunu iddia ediyor.

Aynı şekilde hükümet, yasanın kabul edilmesi halinde hangi kuruluşların yabancı ajan haline geleceğini belirtmese de, sivil toplum kuruluşlarını muhafazakar Gürcistan'da pek sevilmeyen LGBT haklarını savunmakla suçladı.

Batı ve Rusya ne diyor?

ABD, İngiltere ve Avrupa Birliği (AB) ülkeleri, AB değerleriyle bağdaşmadığını düşündükleri tasarıyı Gürcistan'a geçirmemesi konusunda Gürcistan'a uyarıda bulundu.

Gürcistan, Aralık ayında AB aday ülke statüsünü kazanarak nihai üyeliğe bir adım daha yaklaştı.

Ancak Brüksel, uygulamanın Tiflis'in reformlarda daha fazla ilerleme kaydetmesine bağlı olduğunu vurguladı.

Rusya, Gürcistan'da “istikrar ve öngörülebilirlik” istediğini söylüyor ve komşu ülkeye yasayı geçirmesi için baskı yaptığını reddediyor.

Kremlin ayrıca tasarıya karşı çıkanların tasarıyı bir Rus projesi olarak sunmalarının da saçma olduğunu söylüyor.

Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov, yaptığı açıklamada, Gürcistan'daki durumun “Rusya karşıtı duyguları kışkırtmak” için kullanıldığını ve Kremlin'in gelişmeleri yakından takip ettiğini söyledi.

Gürcistan'ın karşı karşıya olduğu tehlikeler nelerdir?

1991 yılına kadar Sovyetler Birliği'ne bağlı Moskova tarafından yönetilen 3,7 milyonluk nüfusa sahip Gürcistan, uluslararası ilişkilerde bir dönüm noktasında bulunuyor.

Tasarıyı eleştirenler, yasanın kabul edilmesinin Gürcistan'ın Batı ile entegrasyon olasılığını kaybetmesine ve Rusya'ya yaklaşmasına neden olabileceğini söylüyor.

Rusya, çarlar ve Sovyetler yönetimindeki imparatorluk geçmişi ve Moskova'nın 2008'de Gürcistan ile savaştığı ve kısa bir savaşı kazandığı Abhazya ve Güney Osetya'nın ayrılıkçı bölgelerine verdiği destek nedeniyle Gürcistan'da pek sevilmiyor.

Gürcistan hükümeti geleneksel olarak Batı yanlısı olmasına rağmen, Ukrayna'daki savaş nedeniyle Moskova'ya yaptırım uygulamayı reddetti ve bunun yerine Rusya ile doğrudan ulaşım bağlantılarını yeniden tesis ederek Ukrayna yanlısı Gürcü kamuoyunu kızdırdı.

Son protestolar, zaten kutuplaşmış bir ülkede giderek derinleşen bölünmelerin altını çiziyor; iktidar partisini muhalefetle, sivil toplumun büyük bir kısmıyla ve ülkenin sembolik cumhurbaşkanıyla karşı karşıya getiriyor.

Bu dünyanın geri kalanı için neden önemli?

Gürcistan, Rusya, Türkiye, Ermenistan ve Azerbaycan'a yakın, doğal petrol ve gaz boru hatlarının geçtiği bir bölgede ve Karadeniz kıyısında stratejik bir konuma sahiptir.

Ukrayna gibi Gürcistan da Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Rusya ile Batı arasında kalmış ve Moskova ile savaş halindedir.

Ancak bu savaş sadece 5 gün sürse de Ukrayna'da iki yılı aşkın süredir devam ediyor.

Hem Gürcistan hem de Ukrayna'ya NATO üyeliği sözü verildi.

Batılı ülkeler Gürcistan'ın Moskova'nın yörüngesine mi döneceği yoksa Rusya'nın etkisinden mi kurtulacağını yakından takip ediyor.

Üstelik Batı'nın büyük çıkarına olan bu sürecin yeni çatışmalara yol açmadan gerçekleştirilip gerçekleştirilemeyeceği de merak konusu.