AB’den Türkiye’ye ‘Rusya’ mesajı: Ticari ilişkilerimiz çok önemli ama yaptırımların delinmemesinde ciddiyiz

AB’nin genişlemeden görevli üyesi Oliver Varhelyi, 26-28 Ekim günleri içinde Türkiye’de temaslarda bulunacak. Başta Türkiye olmak suretiyle AB’nin genişleme projesine mesafeli olmasıyla malum Varhelyi, göreve geldiği 2019 Aralık ayından bu yana yalnız ikinci kez Türkiye’ye gidecek.

Sadece bu ziyareti de genişleme gündemi ile ilgili olmayacak ve Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da Afrika’da olduğundan siyasal mevzular da gündeme gelmeyecek.

Varhelyi’nin temaslarında öne çıkan iki mevzu Rusya’ya uygulanan yaptırımlar ve AB-Türkiye ekonomik ortaklık olacak. Genişleme komiseri, İstanbul’da iş dünyasının önde gelen üyeleri ile ve hükümetin iktisat yönetimi ile görüşecek. Varhelyi, İçişleri Bakanı Süleyman Asil ile beraber sınır güvenliğine ilişkin mevzuları konuşmak için Van’da da araştırmalarda bulunacak.

Genişleme komiserinin ziyareti, Avrupa Komisyonu’nun Finansal Hizmetler, Finansal İstikrar ve Ana para Piyasaları Birliği’nden Görevli Üyesi Mairead McGuinness 6 Ekim’de Ankara’da yapmış olduğu temaslardan yalnız 3 hafta sonrasında gerçekleşmesi açısından ehemmiyet taşıyor. AB’li diplomatik kaynaklara nazaran, bu iki ziyarette verilen mesajlar birbirini tamamlayacak şekilde öngörüldü.

AB kaynaklarına nazaran Brüksel, “Türkiye ile ilişkimizi bir dengeye oturtmamız gerekiyor. Bunun iki boyutu bulunuyor. Birincisi Türkiye ile mevcud ekonomik ilişkimizin ne kadar mühim olduğu, diğeri ise Rusya’nın Ukrayna savaşını devam ettirmesine katkıda bulunacak şekilde yaptırımların delinmesine karşı elimizden ne geliyorsa yapacağımız mevzusunda ne kadar ciddi olduğumuzu iletmek” şeklinde özetlenebilecek bir söylem ve siyaset izliyor. McGuinness ve Varhelyi’nin ziyaretlerinde verilen mesajlar da bunu yansıtıyor.

AB kaynakları, “Rusya’ya uygulanan yaptırımların delinmesi mevzusu maalesef uzun süre gündemde duracak şeklinde” değerlendirmesini yaparken, savaşın başladığı 24 Şubat’tan bu yana Türkiye ile Rusya içinde ciddi oranda artan ticarete dikkat çekiyorlar.

Brüksel’e nazaran, Türkiye’nin Rusya ile ticari ilişkileri 6 Ağustos öncesi ve sonrası olarak ikiye ayrılıyor. 6 Ağustos’ta Türkiye ve Rusya cumhurbaşkanları, Soçi’de bir görüşme gerçekleştirmişler ve tecim ve iktisat alanında işbirliğini derinleştirmek amacıyla içinde ne olduğu açıklanmayan bir mutabakat muhtırası imzalamışlardı.

AB’li diplomatik kaynaklara nazaran, Türk şirketlerinin kâr amaçlı ve bireysel olarak Rus şirketleriyle giriştikleri ortaklık bu tarihten sonrasında “devlet politikasına” dönüştü. Tecim hacminin yüzde 100 oranında artmasına ek olarak 2022 senesinde Türkiye’de 600’e yakın Rus şirketinin kurulması bu artan trafiği somut olarak gösteriyor. Rakamlar, 2021 senesinde Türkiye’ye gelen Rus şirketi sayısının 60 civarında olduğuna işaret ediyor.

Merkez Bankası kayıtlarına nazaran deposu açıklanamayan 28,3 milyar AB Doları, Rus işadamlarının çoğunlukla Türkiye’de görülmesi de Brüksel’in kaygıları içinde.

AB diplomatik kaynakları, 24 Şubat’tan sonrasında Rusya’dan Türk bankalarına ne kadar mevduat aktarıldığına ilişkin bilgilerinin olmadığını fakat bunun ciddi oranlarda bulunduğunu sandıklarını belirtiyorlar.

AB’nin Ekim ayı başlangıcında onayladığı sekizinci yaptırım paketi, yaptırımlar delen üçüncü ülke yurttaş ve kuruluşlarına da yaptırım uygulanmasını ihtiva ettiği için büyük ehemmiyet taşıyor. Bu AB için de ilk olma hususi durumunu taşıyor.

Sekizinci yaptırım paketi, Rusya’nın askeri, endüstriyel ve teknolojik ürünlere ulaşmasını güçleştirmek, müdafa ve güvenlikle ilgili sektörlerini geliştirmesini önlemek amaçlı olarak yeni ihracat kısıtlaması getiriyor ve bu kapsamda kömür, kok kömürü, Rus silahlarında bulunan spesifik elektronik parçalar, havacılık sektöründe kullanılan teknik malzemeler ve bazı kimyasalların satışını yasaklıyor.

Rusya’nın hem AB hem de ABD yaptırımları sebebiyle birçok askeri ekipmanı ve tabanca sistemlerinde gereksinim duyduğu spesifik elektronik ve teknolojik parçalara ulaşım mevzusunda sorun yaşamış olduğu, Türkiye ile artan tecim kapsamında bu ürünlerinde gündeme gelebilecek olması Brüksel’i en oldukça kaygılandıran durum olarak değerlendiriliyor.

Birçok teknolojik ürünün çifte kullanım niteliğinin olması, Rusya’nın ithal sıralamasında yer edinen bu parçaların tabanca sistemlerinde kullanılma olasılığı yaptırımların delinmesi anlamına da geliyor. Bu ürünleri satan ve satılmasında aracılık yapmış olup finansal işbirliğine giren Türk şirketleri açısından da bu tehlikeli bir durum yaratıyor.

Rusya yaptırımlarının delinmesi hem de Türkiye-AB gümrük birliği işbirliğine zarar verecek olması açısından da kaygı verici olarak değerlendiriliyor. Türkiye ile AB içinde 1996’dan bu yana devam eden gümrük birliği endüstri ürünlerinin taraflar arasındaki ticaretini kolaylaştırıyor ve belli oranlarda gümrük avantajları sağlıyor. AB’den ithal edilen bu ürünlerin yaptırımları delecek şekilde Rusya’ya tekrardan satışı gümrük birliğinin uygulanmasına da sorun getirebilir yorumları yapılıyor.

AB diplomatik kaynakları, sekizinci yaptırım paketinin uygulanmasının karışık bulunduğunu, bu mevzuda Türkiye ile hem hükümet hem de {özel sektör} nezdinde iletişimi güçlendirmek istediklerini kaydediyorlar.

Ankara da AB ile bu mevzuda daha oldukça teknik görüşme ve bilgilendirme talebini Brüksel’e iletmiş durumda.

Varhelyi’nin ziyareti hem bu açıdan hem de Brüksel’in Türkiye-AB ekonomik ortaklığına verdiği önemi göstermesi açısından mühim olacak. AB komiserinin iş dünyası ve hükümetle yapacağı görüşmelerde, Türkiye-Rusya içinde gelişen ticari artışın hiçbir koşulda Türkiye-AB ekonomik ortaklığına alternatif oluşturamayacağı mesajını vermesi öngörülüyor.